بخشی از مطلب
در روزگاران گذشته حوادث منحصر به سقوط از درخت یا بلندی، ضربه
خوردن و مجروح شدن به وسیله حیوانات اهلی و یا وحشی، مسمومیت با
مواد گیاهی یا زهر جانوران و یا مواردی از این قبیل بود، ولی امروزه
با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر در امور صنعتی و امکان استفاده از
وسایل مدرن جهت مسافرت، استفاده از نیروی برق و ماشین‌آلات، تماس
با مواد شیمیایی و غیره، انسان در برابر حوادث بیشماری قرار گرفته
است. همه ساله میلیون‌ها حادثه در دنیا اتفاق می‌افتد. بعضی از این
حوادث باعث مرگ و بعضی باعث از کارافتادگی کلی و یا جزیی می‌شوند.
به‌طور کلی همه حوادث برای قربانیان خود موجب رنج و درد و ضررهای
اقتصادی و مالی هستند.
هرگونه حادثه ناشی از کار ولو جزئی سبب درد و ناراحتی شخص کارگر و
افراد خانواده‌اش می‌شود. بدیهی است در صورتی که حادثه شدید باشد و
منجر به مرگ یا از کارافتادگی دائمی شود این مسئله اهمیت بیشتری
پیدا می‌کند.
2ـ از نظر اجتماعی
از آنجا که پیشرفت و ترقی هر اجتماعی بستگی به نیروی کار افراد
جامعه دارد، لذا محصول کار هر کارگر نه تنها مایه امرارمعاش زندگی و
خانواده اوست بلکه سرمایه و پشتوانه اقتصاد یک جامعه نیز می‌باشد.
چنانکه می‌دانیم نزدیک به 50 تا 60% افراد هر اجتماعی را افراد در
سنین کار تشکیل می‌دهند. ولی در اصل افراد فعال جامعه، مخصوصاً در
کشورهای کم رشد در حدود 25% کل جمعیت می‌باشند حال اگر از این تعداد،
افرادی نیز به علت حوادث ناشی از کار نتوانند کار خود را انجام دهند
این امر سبب تزلزل در وضع اجتماعی جامعه می‌گردد.
3ـ از نظر اقتصادی
حوادث به هر صورت و درجه‌ای که باشد برای کارگر، کارفرما و
جامعه زیانهای اقتصادی دربر دارد. این زیان‌ها به صورت مستقیم و
غیرمستقیم می‌باشند. از زیانهای مستقیم می‌توان از خسارت ناشی از
وقفه کار به علت حادثه، هزینه‌های درمانی و سرانجام خسارات
پرداختی در مورد از کارافتادگی موقت، دایم و یا فوت را نام برد. در
محاسبه زیانهای غیرمستقیم که مقدار آن در تمام کشورها بیش از
زیانهای مستقیم است باید زیانهای ناشی از وقفه در کار سایر کارگران
به علت کمک کردن به فرد مصدوم، بحث و گفتگو در مورد علت وقوع
حادثه، به‌هم ریختن نظم کار پس از انتقال کارگر به بیمارستان تا
موقع گماشتن فرد مناسب برای انجام امور، خسارات وارده به
ماشین‌آلات و نهایتاً خسارات ناشی از تقلیل فعالیت کارگر مصدوم پس
از برگشت به کار (در صورت معلولیت) مورد توجه قرار گیرد.
علل حوادث ناشی از کار:
مطالعات و بررسی‌های انجام شده نشان‌دهنده این حقیقت است که
به طور کلی حادثه ناشی از کار علت واحدی ندارد و معلول علل فنی و
انسانی می‌باشد. این علل بستگی به نوع کار، محیط شرایط انجام کار و
ابزار مورد استفاده دارد و می‌توان آنها را به دو دسته علل مستقیم و
غیرمستقیم تقسیم کرد:
1ـ علل مستقیم
منظور از علل مستقیم عبارت از عللی است که در به وجود آمدن
حادثه سهم اصلی را داراست. با توجه به وضع کار و صنعت می‌توان
این علل را چنین خلاصه نمود: جابجا کردن کالا، کار با ماشین‌آلات،
سقوط اشیاء، افتادن کارگر از ارتفاع، استفاده غیرصحیح از ابزار کار،
افتادن به علت لیز خوردن، برخورد با مانع، سوختگی و همچنین تصادف
با وسیله نقلیه در محیط کارگاه و یا هنگام رفت و برگشت به محل
کار.
2ـ علل غیرمستقیم
این علل مستقیماً سبب بوجود آمدن حادثه نیستند بلکه در صورت
وجود علل مستقیم، شانس به وجود آمدن حادثه را بیشتر می‌کنند. این
گروه شامل تمام عواملی است که باعث خستگی، ناراحتی و نارضایتی
کارگر می‌شوند. مهمترین این عوامل عبارتند از: نور نامناسب،
صدای بیش از حد، عدم تهویه خوب، نامناسب بودن درجه حرارت محیط
کار، طولانی بودن ساعات کار، سرعت بیش از حد تولید و نیز عوامل
دیگری چون: مسایل خانوادگی، مالی، روابط با کارفرما و سرپرست و
غیره. ضمناً باید توجه داشت که در کنار این دو گروه از علل، مسایلی
چون کمبود تجربه و مهارت کاری ورعایت نکردن اصول ایمنی‌نیز اهمیت
بسزایی درایجاد حوادث ناشی از کار دارند.
بررسی حوادث:
هدف اصلی از بررسی یک حادثه، جمع‌آوری اطلاعات لازم به
منظور تعیین علت و تدوین اصول پیشگیری از بروز حوادث مشابه می‌باشد.
واضح است که نه تنها کلیه حوادثی که منجر به مصدومیت کارگر
می‌گردد بلکه حوادث دیگری چون واژگون شدن یک جرثقیل یا حوادثی هم
که صدمات جانی در بر ندارد باید بررسی گردند.
نحوه انجام بررسی در هر مورد بستگی به نوع حادثه دارد و ممکن است
منحصراً به سؤال از مصدوم بسنده شود و یا غیر از سؤال، بازدید از محل
و سرانجام کسب نظریه متخصصین باشد. اطلاعاتی که در بررسی حادثه
بایستی جمع‌آوری شود را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود. دسته اول
عبارت از اطلاعاتی در مورد فرد مصدوم، مانند نام، نام‌خانوادگی، سن،
جنس، سابقه کار، درجه مهارت، میزان دستمزد، محل و زمان وقوع
حادثه، نوع صدمه و نتیجه آن است و دسته دوم عبارت از اطلاعاتی در
مورد نحوه به وقوع پیوستن حادثه می‌باشد. در صورتی که حادثه،
ناشی از کار با ماشین‌آلات باشد می‌باید نوع ماشین، تاریخ ساخت و
مدل آن و در صورتی که ناشی از مواد مصرفی باشد لازم است نوع ماده
معلوم شود. علاوه بر اینها بایستی اطلاعاتی در مورد شرایط محیط کار
نظیر وضعیت روشنایی، تهویه، درجه حرارت محیط کار و غیره جمع‌آوری
گردد . در ایران مطابق قوانین موجود برای اینکه کارگر مصدوم بتواند
از امکانتات درمانی و رفاهی استفاده کند لازم است فرم مخصوصی که
شامل کلیه اطلاعات بحث شده در مورد بروز حادثه می‌باشد بوسیله
مسئول ایمنی و یا سرپرست کارگاه تکمیل شود. از تجزیه و تحلیل این
فرم‌ها می‌توان اطلاعات جامعی در مورد حوادث ناشی از کار به دست
آورد. ضمناً برای سهولت بیان امر و بوجود آوردن امکان مقایسه
آمارهای مختلف، معیارهایی از طرف کمیته کارشناسان آمار سازمان
بین‌المللی کار پیشنهاد گردیده است که عبارتند از:
آمار جهانی حوادث ناشی ازکار
سالانه بیش از دو میلیون نفر بر اثر بیماری ها و حوادث ناشی از کار جان خود را از دست می‌دهند.
علاوه بر این ، سالانه 268 میلیون حادثه منجر به جراحت نیز رخ می دهد که
مصدومین ناشی از این گونه حوادث حداقل 3 روز از کار خود غایب خواهند بود .
سازمان بین‌المللی کار برآورد کرده است که حوادث و بیماریهای ناشی از کار
باعث از دست رفتن حدود 4 درصد تولید ناخالص داخلی می گردد .(در ایران
حدود 30 هزار میلیارد تومان)
آمار حوادث ناشی ازکار در ایران
سومین عامل مرگ و میر در جهان و دومین عامل مرگ و میر در ایران بعد از تصادفات حوادث ناشی از کاراست.
تعداد حوادث ناشی از کار در سال 93حدود 24 هزار حادثه بوده که از این
تعداد حادثه 1874 نفر جان خود را از دست داده‌اند. 46 درصد کل حوادث ناشی
از کار در پروژه های ساختمانی اتفاق می‌افتد که متاسفانه 70 درصد آن منجر
به مرگ و میر نیروی کار می‌شود.
اهمیت حوادث ناشی از کار:
همه ساله در جهان ده‌ها میلیون کارگر قربانی حوادثی می‌شوند که منجر
به کشته شدن و یا از کارافتادگی تعداد کثیری از آنها می‌گردد. بر
طبق آمار منتشر شده در کشورهای پیشرفته صنعتی، سالانه از هر ده نفر
کارگر یکی دچار سانحه می‌شود و در نتیجه اینگونه سوانح، پنج درصد
روزهای کار ملی به هدر می‌رود. حوادث ناشی از کار از سویی سبب
ناراحتی فرد کارگر و یا افراد خانواده‌اش می‌شود و از سوی دیگر سبب از
بین رفتن سرمایه و تزلزل بنیان اقتصادی جامعه می‌گردد. لذا اینگونه
حوادث از دیدگاه‌های زیر دارای اهمیت شایان توجهی می‌باشند:
الف- از نظر انسانی
هرگونه حادثه ناشی از کار ولو جزئی سبب درد و ناراحتی شخص کارگر و
افراد خانواده‌اش می‌شود. بدیهی است در صورتی که حادثه شدید باشد و
منجر به مرگ یا از کارافتادگی دائمی شود این مسئله اهمیت بیشتری
پیدا می‌کند.
ب ـ از نظر اجتماعی
از آنجا که پیشرفت و ترقی هر اجتماعی بستگی به نیروی کار افراد
جامعه دارد، لذا محصول کار هر کارگر نه تنها مایه امرارمعاش زندگی و
خانواده اوست بلکه سرمایه و پشتوانه اقتصاد یک جامعه نیز می‌باشد.
چنانکه می‌دانیم نزدیک به 50 تا 60% افراد هر اجتماعی را افراد در
سنین کار تشکیل می‌دهند. ولی در اصل افراد فعال جامعه، مخصوصاً در
کشورهای کم رشد در حدود 25% کل جمعیت می‌باشند حال اگر از این تعداد،
افرادی نیز به علت حوادث ناشی از کار نتوانند کار خود را انجام دهند
این امر سبب تزلزل در وضع اجتماعی جامعه می‌گردد.
ج ـ از نظر اقتصادی
حوادث به هر صورت و درجه‌ای که باشد برای کارگر، کارفرما و جامعه
زیانهای اقتصادی دربر دارد. این زیان‌ها به صورت مستقیم و
غیرمستقیم می‌باشند. از زیانهای مستقیم می‌توان از خسارت ناشی از
وقفه کار به علت حادثه، هزینه‌های درمانی و سرانجام خسارات
پرداختی در مورد از کارافتادگی موقت، دایم و یا فوت را نام برد. در
محاسبه زیانهای غیرمستقیم که مقدار آن در تمام کشورها بیش از
زیانهای مستقیم است باید زیانهای ناشی از وقفه در کار سایر کارگران
به علت کمک کردن به فرد مصدوم، بحث و گفتگو در مورد علت وقوع
حادثه، به‌هم ریختن نظم کار پس از انتقال کارگر به بیمارستان تا
موقع گماشتن فرد مناسب برای انجام امور، خسارات وارده به
ماشین‌آلات و نهایتاً خسارات ناشی از تقلیل فعالیت کارگر مصدوم پس
از برگشت به کار (در صورت معلولیت) مورد توجه قرار گیرد.
تعاریف
خطر : Hazard
به منبع یا وضعیتی گفته می شود که دارای پتانسیل آسیب به شکل جراحات انسانی
یا بیماری ، خرابی اموال و تخریب محیط کار یا ترکیبی از این موارد باشد .
رویداد : Incident
عبارت است از یک رخداد یا اتفاقی که منجر به یک حادثه می شود و یا پتانسیل منجر شدن به حادثه را دارد.
حادثه : Accident
حادثه عبارت است از یک اتفاق یا رویداد ناخواسته که ممکن است به مرگ , بیماری , جراحت , صدمه و یا سایر خسارات (Loss) منجر شود .
شبه حادثه : Near-miss
به اتفاقی که در آن هیچگونه بیماری، جراحت،خرابی و یا زیانی حادث نشده باشد شبه حادثه گفته می شود.)به اصطلاح به خیر گذشت )
نکته : حتماً شبه حوادث باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته تا با اقدامات کنترلی مانع وقوع حوادث شویم
ریسک RISK
ترکیبی از احتمال و پیامد (های) ناشی از وقوع یک رویداد خطرناک است.
ارزیابی ریسک به روش JSA
ارزیابی ریسک به روش JSA
ماتریس ارزیابی ریسک
ابزاری مناسب جهت طبقه بندی وارزیابی ریسک ها
ریسک قابل تحمل (Tolerable Risk)
ریسکی که میزان آن تا حد قابل تحمل توسط سازمان بوده و با در نظر گرفتن الزامات قانونی و خط مشی بهداشتی و ایمنی پایین می آید.
معمولا سطح ریسک قابل قبول برای هر سازمان یا هر فرد متفاوت بوده و بستگی
به منابع مالی و اقتصادی، محدودیت های تکنولوژیکی عوامل انسانی مجرب،
صلاحدید و تصمیم مدیریت و ریسکهای زمینه ای مثل ریسک های مخفی دارد.
تعریف حادثه ناشی از کار طبق ماده 60 قانون تامین اجتماعی :
حوادث ناشی از کار حوادثی هستند که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای
بیمه شده رخ می دهد . منظور از حین انجام وظیفه تمامی اوقاتی است که بیمه
شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمانها و محوطه آن مشغول به کار باشد
و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مامور انجام کاری می باشد
.ضمنا” اوقات مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان ، برای درمان و توان بخشی ،
رفت و برگشت از خانه به کارگاه نیز جزء زمان انجام وظیفه به شمار می آید ،
به شرط آنکه حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه رخ داده باشدحوادثی
که برای بیمه شده به هنگام اقدام برای نجات سایر بیمه شدگان و کمک به
آنها رخ می دهد نیز حادثه ناشی از کار محسوب می گردد.
انواع حوادث :
صنعتی
کشاورزی
ساختمانی *
معادن
خدماتی
ترابری
درصد حوادث ناشی از کار بوقوع پیوسته
بر حسب فعالیت های اقتصادی
دلایل عمده وقوع حوادث در بخش ساختمان
پراکندگی و موقتی بودن ماهیت کاری کارگاه های ساختمانی
ضعف فرهنگ ایمنی در بین کارگران ،پیمانکاران وکارفرمایان کارگاههای ساختمانی
کمبود کارگران ماهر و متصدیان دارای صلاحیت
نبود آموزش های تخصصی برای دست اندرکاران ساختمان
وجود اتباع خارجی غیرمجازواشغال بخش زیادی ازفرصت شغلی دربخش ساختمان
دخالت گسترده اشخاص فاقد صلاحیت در بخش ساخت و ساز
مصالح و تجهیزات ساختمانی فاقد استاندارد
طبقه بندی حوادث بر اساس ماهیت حادثه :
سقوط از ارتفاع
سقوط به درون کانال ها و دریچه ها
گیر کردن اعضای بدن بین اجزاء متحرک دستگاه
سر خوردن و یا سکندری خوردن
پرتاب شدن قطعات از دستگاه ها
مواجهه / تماس با جریان الکتریسیته
مواجهه / تماس با دماهای بالا
مواجهه / تماس با تشعشعات
مواجهه / تماس با مواد شیمیایی
طبقه بندی حوادث
امروزه تقسیم بندی های گوناگونی برای حوادث وجود دارد که عبارتند از :
1- حوادث عمده
منظورحوادثی است که منجر به فوت یا نقص عضو گردیده و یا خسارت مالی قابل ملاحظه ای را ایجاد نموده است .
2- حوادث جزئی
منظورحوادثی است که منجر به جراحت شده و جهت بهبودی نیاز به استراحت پزشکی داشته و یا خسارت مختصری را موجب شده باشد .
3- حوادث منجر به کمک های اولیه :
منظور حوادثی است که بصورت سرپایی در اورژانس / بهداری صنعت مورد معالجه
قرار گرفته و فرد پس از آن قادر به ادامه فعالیت خواهد بود .
4- شبه حوادث :
منظور رویدادهایی است که علیرغم رخ دادن ، هیچ گونه آسیب و یا خسارتی را به همراه نداشته است ( ولی می توانست داشته باشد ).
هرم حوادث
به منظور مشخص شدن اهمیت ، ثبت ، گزارش و بررسی هر یک از انواع حوادث بر مبنای شدت آن ، هرم حوادث ارائه می گردد .
این هرم نشان دهنده آن است که قبل از بروز یک حادثه عمده ، 600 مورد شبه
حادثه رخ می دهد ، متاسفانه در اکثر صنایع کشورمان به دلیل شدت و پیامد
ناچیز شبه حادثه ، علت وقوع آن مورد توجه قرار نگرفته و اقدام کنترلی بر
روی آن صورت نمی پذیرد .
به عبارت دیگر شعار حادثه خبر نمی کند دیگر اعتباری ندارد زیرا حادثه عمده
قبل از وقوع ، بارها اخطار نموده است لیکن نسبت به آن بی توجهی شده است .
از اینرو می توان این چنین نتیجه گیری نمود که برای پیشگیری از بروز حوادث عمده ، پرداختن به شبه حوادث بسیار مهم و اساسی می باشد .
و.....
